راهنمای کامل آیین سماع صوفیان در استانبول
تور استانبول فرصت مناسبی برای تماشای رقص سماع صوفیان است. قدمت برگزاری مراسم سماع دروایش یا همان آیین صوفیان به دوران مولوی باز می‌گردد. مولانا جلال الدین محمد رومی، پایه این آیین را در شهر قونیه بنا نهاده بود. هرچند که در تاریخ آمده است که حتی پیش از آن دوران رقص سماع یا مراسمی مشابه آن برگزار می‌شد اما این سماع صوفیانه در دوره مولانا، باب شده بود.
آنچه که امروز به نام رقص سماع از آن یاد می‌شود، در شهر قونیه ریشه دارد و هر سال گردشگران زیادی برای حضور در جشنواره سالانه مولوی به این شهر سفر می‌کنند. اما از آن‌جایی که استانبول شهری است که در تمام ماه‌های سال میزبان مردمی از سراسر جهان است، این آیین در شهر استانبول هم برگزار می‌شود.
جالب است بدانید که در دوره بنیان‌گذار جمهوری ترکیه یعنی آتاتورک انجام این آیین صوفیان در مکان‌های رسمی و عمومی و هم‌چنین در خانه‌ها و جمع‌های خصوصی ممنوع شده بود. آتاتورک واهمه داشت که مبادا صوفیان از این مراسم برای مقاصد سیاسی و کشورداری بهره‌برداری کننند اما این آیین در استانبول ریشه کن نشد و به یک مراسم زیرزمینی تغییر ماهیت داد. با این حال، با ثبات سیاسی ترکیه در دهه ۵۰ میلادی، رقص سماع مجاز اعلام شد.
با این حال صوفیان اکنون برای نشان دادن این آیین به سراسر جهان، در شهرهای گردشگری و در مکان‌های عمومی هم این آیین را اجرا می‌کنند. مشاهده رقص سماع برای عموم مردم آزاد است. یعنی گردشگران با هر دین و مسلکی می‌توانند به تماشای آن بنشینند.
یکی از نزدیک‌ترین مقاصد گردشگری برای ایرانیانی که تمایل دارند این آیین را از نزدیک ببینند، شهر استانبول در ترکیه است.
حالا با گذشت حدود هفتاد سال از آن دوران، تماشای رقص سماع و آیین صوفیان به یکی از جاذبه‌های مردم‌شناسی و فرهنگی کشور ترکیه تبدیل شده است و بسیاری از گردشگران در سفر به این شهر، برای بازدید از این مراسم روحانی برنامه‌ریزی می‌کنند.
فلسفه و شیوه اجرای مراسم سماع
مرحله نخست: این مراسم با خواندن آیه‌هایی از قرآن و ابیاتی که در مدح حضرت محمد خوانده می‌شود، آغاز شده و با تک نوازی نی ادامه پیدا می‌کند.
مرحله دوم: در ادامه، سازهای موسیقی دیگر هم به تک‌نواز نی می‌پیوندند و شور موسیقی آغاز می‌شود. سپس یکی از درویش‌های بزرگ، آیینی مانند آنچه در زورخانه‌های ایرانی انجام می‌شد را اجرا می‌کند تا به اصطلاح اجازه آغاز مراسم را دریافت کند.
مرحله سوم: پیش از آغاز رقص سماع، شیخ صوفی در نقطه‌ای مرکزی می‌ایستد و درویش‌های دیگر دور او حلقه می‌زنند و با گفتن الله الله هم به دور خود می‌چرخند و هم به دور شیخ.
مرحله نهایی: این مراسم ادامه پیدا می‌کند و در نهایت با دعا و نیایش پایان می‌یابد.
معرفی آب انبار باسیلیکا شاهکار معماری استانبول
اگر با خواندن توصیف این متن به مشاهده رقص سماع علاقمند شده‌اید، در ادامه سه مکان پیشنهادی در استانبول را برای تماشای این مراسم به شما معرفی می‌کنیم:
بهترین مکان‌ها برای تماشای مراسم سماع در استانبول
مراسم سماع، محدود به مکان خاصی نبوده و بر اساس داستان‌های تاریخی، در برخی خانه‌ها، خیابان‌ها و حتی بازارهای شلوغ آن دوران هم، ممکن بود که گروهی آیین سماع صوفیانه را برگزار کنند. اما صوفیان معتقد به این آیین، ترجیح می‌دهند که سماع در مکان‌هایی مانند خانقاه، زاویه، صومعه و دویره (دیر) و در محل ویژه‌ای به نام سماع خانه برقرار شود.
پیشنهاد اول: خانه مولوی در موزه گالاتا
خانه مولوی در موزه گالاتا، نخستین صوفی‌خانه استانبول است. این مرکز فرهنگی در سال ۱۴۹۱ میلادی راه‌اندازی شده و در طول تاریخ داستان‌های زیادی از زلزله و آتش‌سوزی و غارت را به چشم دیده است. آخرین بازسازی و مرمت این موزه، به دوران سلطنت عثمانیان باز می‌گردد.
این صوفی‌خانه، مانند تمام مراکز دیگر صوفیان در ترکیه، در سال ۱۹۲۵ میلادی به دستور آتاتورک تعطیل شد اما از گزند آسیب و تخریب در امان بود چراکه کاربری‌اش به مدرسه تغییر کرده بود. در حدود دو دهه بعد این موزه بازگشایی شد و از آن زمان تا به امروز به عنوان یکی از مراکز اصلی اجرای رقص سماع شناخته می‌شود.
این مراسم، تنها یک بار در هفته و در روزهای یک‌شنبه، راس ساعت پنج بعدازظهر آغاز می‌شود. اگر قصد دارید در آیین صوفیان حضور داشته باشید، بهتر است پیش از ساعت پنج خودتان را به گالاتا رسانده باشید.
هم‌چنین پس از این آیین، مراسم رقص ترکی در همان مکان برگزار می‌شود. البته برای تماشای رقص ترکی، علاوه بر یک‌شنبه‌ها، می‌توانید در روزهای شنبه، سه شنبه و پنج‌شنبه هم در گالاتا حضور داشته باشید. زمان تقریبی برگزاری مراسم رقص ترکی ساعت هشت شب است.
بستنی‌های خوش‌مزه استانبول در سفر تابستانه
پیشنهاد دوم: ایستگاه قطار سیرکجی
اگر برنامه تور مسافرتی‌تان به گونه‌ای نیست که بتوانید روز یک‌شنبه در گالاتا حضور داشته باشید، اما دوست دارید که حتما مراسم رقص سماع را ببینید، می‌توانید به ایستگاه قطار سیر کجی، بروید. این ایستگاه، در سال ۱۸۹۰ ساخته شده است و از آن‌جایی که برای مردم ترکیه یک مکان تاریخی و خاطره‌انگیز است، امروز میزبان آیین صوفیان است.
برای دیدن مراسم رقص سماع، می‌توانید یک‌شنبه، دوشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه راس ساعت هفت و نیم شب خودتان را به ایستگاه قطار سیر کجی برسانید.
بایدها و نبایدهای تماشای آیین صوفیان برای گردشگران تور استانبول
- هنگامی که به خانه سماع یا محل برگزاری این آیین می‌روید، اجازه ندارید که در میانه مراسم، محل را ترک کنید؛ چراکه این کار یک بی‌احترامی بزرگ به صوفیان قلمداد می‌شود.
- در بیشتر مکان‌ها اجازه ندارید از این مراسم تصویربرداری کنید. مگر آنکه در فستیوال‌ها یا برنامه‌های عمومی سطح شهر، تماشاگر آن باشید.
- صحبت کردن، زمزمه کردن و حرکت کردن در این مراسم ممنوع است چراکه ممکن است در ارتباط دراویش با خداوند یکتا اختلال ایجاد کند.
